به گزارش پایگاه فراخوانهای علمی پژوهشی کشور (callforpapers.ir) احمد به‌پژوه در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت استفاده از نتایج پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری دانشجویان و اهمیت کاربردی شدن آنها اظهار کرد: برای داشتن نگاهی جامع و کامل به بحث پژوهش در کشور ابتدا باید بررسی کرد و دید وضع موجود پژوهش در کشورمان به چه صورت است؟ و اینکه وضعیت مطلوب پژوهش در کشورمان چگونه باید باشد؟
تنها 10 درصد پایان‌نامه‌ها پاسخگوی نیاز جامعه هستند
وی در توضیح شرایط موجود توضیح داد: در حوزه پژوهش‌های علوم انسانی، به ویژه روانشناسی و علوم تربیتی وضعیت مطلوب و مناسبی وجود ندارد؛ به این معنا که پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که در دوران کارشناسی ارشد و دکتری نوشته می‌شوند، مورد استناد و استفاده قرار نمی‌گیرند و می‌توان گفت که حدود پنج تا 10 درصد آنها پاسخگوی نیازهای جامعه ما هستند. لذا پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها صرفا به عنوان انجام یک تحقیق (پژوهش برای پژوهش) و تمرین متدولوژی (روش‌شناسی) انجام می‌شوند.
معاون پژوهشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران با بیان اینکه سازمان‌ها، نهادها و مراکز اجرایی در استفاده از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها که زمان و انرژی و هزینه زیادی صرف آنها می‌شود، کوتاهی می‌کنند، تصریح کرد: میان دانشگاه‌ها و مراکز اجرایی و خدماتی ارتباطی وجود ندارد و نتایج پژوهش‌های انجام شده در دانشگاه‌ها، مورد استفاده مراکز اجرایی قرار نمی‌گیرد.
موازی‌کاری دانشگاه‌ها و نهادها
عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران ادامه داد: دانشگاه‌ها و نهادهای اجرایی هر یک به صورت موازی در حال انجام کار خود هستند و با یکدیگر تعامل و ارتباط برقرار نمی‌کنند.
او درباره رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویی تصریح کرد: معتقدم که در جلسات دفاع از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها، برای مثال به طور خاص در حوزه روانشناسی و علوم تربیتی، باید کارشناسان و کارمندان وزارت آموزش و پرورش و موسسه‌های مربوط حضور داشته باشند و با نتایج تحقیقات آشنا شوند و با دانشجویان و استادان دانشگاه‌ها تعامل داشته باشند. ولی در شرایط کنونی، وضعیت این گونه نیست و گاهی اوقات در یک جلسه دفاع تنها دانشجو، استاد راهنما، استاد مشاور و استاد داور حضور دارند.
وی درباره وضعیت مطلوبی که باید برای پژوهش‌های کشور (به خصوص علوم انسانی) پیش بیاید، خاطرنشان کرد: تحقیق دانشجویان باید به رشد و تولید علم کمک کرده و نیازی از نیازهای سازمانهای دولتی و غیردولتی را برطرف کند و علم تولید شده در دانشگاه در جهت رشد و پیشرفت کشور به‌کار گرفته شود.
پژوهش باید در خدمت تصمیم‌گیری باشد
به‌پژوه درباره اینکه عدم اطلاع‌رسانی زمان و مکان برگزاری جلسه‌های دفاع از رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها، می‌تواند عامل استقبال نشدن از پژوهش‌های دانشجویی باشد، توضیح داد: در سال‌های گذشته، قرار بود که زمان دفاع از رساله‌های دکتری از طریق روابط عمومی دانشگاه تهران اطلاع‌رسانی و امکان حضور علاقه‌مندان فراهم شود، اما متأسفانه به علت جدی نگرفتن این امر، استقبال اندکی از آن شد و اطلاع‌رسانی صورت نگرفت. فکر می‌کنم علت این است که هنوز ارزش پژوهش و تحقیق در جامعه ما شناخته نشده و باور نداریم که پژوهش باید در خدمت تصمیم‌گیری باشد.
معاون پژوهشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران ادامه داد: فرهنگ استفاده از پژوهش هنوز در جامعه ما نهادینه نشده است و هنوز در برخی از بخش‌ها، در بند روش‌ها و سنت‌های تکراری گذشته باقی مانده‌ایم، لذا راز عقب‌ماندگی ما این است که هنوز علم و پژوهش به عنوان یک باور در جامعه ما نهادینه نشده است.
ترس سازمان‌ها از فاش شدن مشکلاتشان در تحقیقات دانشگاهی
او درباره اینکه چرا در موضوعات رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد، مسائل و معضلات عمده جامعه و مردم مطرح نمی‌شود، اظهار کرد: بسیاری از مراکز، برای مثال کانون اصلاح و تربیت و سازمان زندان‌ها و سازمان بهزیستی، همکاری لازم را با دانشگاه‌ها ندارند؛ زیرا فکر می‌کنند که با تحقیق و بررسی، مسائل و مشکلات سازمانی‌شان فاش خواهد شد و در نتیجه اجازۀ مطالعه و تحقیق به دانشجویان نمی‌دهند.
او با بیان اینکه برخی از کشورهای پیشرفته، به راحتی آمار جرائم‌شان را منتشر می‌کنند، تصریح کرد: برای مثال خودکشی معضلی است که آمار آن در برخی از کشورهای پیشرفته منتشر می‌شود، ولی ما بر مسائل و مشکلات‌مان سرپوش می‌گذاریم و آنها را انکار می‌کنیم چنانچه به درستی نمی‌دانیم که در شهر تهران در سال 1390 چند مورد خودکشی داشته‌ایم؟ یا اینکه گاهی اساس وجود ایدز در کشور انکار می شود و در چرایی این مساله باید گفت که علت این است که ما به این مسائل به چشم نارسایی و نقص نگاه می‌کنیم.
به پژوه با اشاره به وجود سازمانهای مردم نهاد توضیح داد: در حال حاضر این سازمانهای مردم نهاد هستند که به صورت چراغ خاموش در زمینه‌های گوناگون فعالیت می‌کنند و سعی در رفع معضلات و مسائل کشور دارند.
معاون پژوهشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران با بیان اینکه در جامعه ما خود سانسوری وجود دارد، تصریح کرد: مشکلات زمانی حل می‌شوند که به خوبی شناخته و پذیرفته شوند، تا زمانی که مسائل و مشکلات انکار می‌شوند، راه حلی برای آنها پیدا نخواهد شد و مسائلی از قبیل فقر، فحشا، رشوه‌گیری و رشوه‌دهی، زورگیری، اختلاس حل نخواهد شد.
دانشجوی زحمت‌کش به ندرت پیدا می‌شود
به‌پژوه درباره متنوع نبودن موضوعات پایان‌نامه‌های دانشجویی تشریح کرد: فکر می‌کنم که دانشجویان ما وارد بسیاری از حوزه‌ها نمی‌شوند، چراکه دانشجویان عاشق کم داریم، کسانی که بخواهند زحمت بکشند و خود را به دردسر بیندازند و روی موضوعات حساس کار کنند، به ندرت پیدا می‌شوند.
او ادامه داد: اکثر دانشجویان به دنبال تحقیقات آسان و گاهی تکراری هستند و برای اجرای تحقیقات جدی علاقه و آمادگی نشان نمی‌دهند و انرژی و زحمت لازم را صرف نمی‌کنند.
عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران درباره اینکه چرا پراکندگی نمرات پایان‌نامه‌ها بین 18 تا 20 قرار دارد؟ توضیح داد: این یکی از مشکلات پایان‌نامه‌های دانشجویی است و تنها شامل حال پایان‌نامه‌های دانشجویی نمی‌شود و شامل نمرات درسی دانشجویان نیز می‌شود. علت این است که برخی از استادان برای محبوب شدن، بدون ارزیابی واقعی، نمره کاذب می‌دهند و گاهی نمرۀ دانشجو را نمره ارزیابی خویش قلمداد می‌کنند و به همین دلیل نمرات بالا می‌دهند در نتیجه، بی سوادی رواج یافته، شایسته سالاری کم رنگ و در دانشجو غرور کاذب ایجاد می‌شود.
به پژوه درباره علت غیرقابل دسترسی بودن پایان‌نامه‌های دانشجویی برای عموم مردم و دانشجویان دیگر، گفت: دزدی علمی و تقلب در پایان‌نامه‌ها، علت اصلی عدم دسترسی همگان به پایان‌نامه‌هاست و از آنجایی که مکانیزم کنترل و نظارت برای جلوگیری از این عمل وجود ندارد، لذا پایان‌نامه‌ها در دسترس عموم قرار نمی‌گیرند.
او در پایان خاطرنشان کرد: معتقدم که عدم دسترسی به پایان نامه های دانشجویی برای عموم دانشجویان راه مقابله با دزدی علمی نیست و فکر می‌کنم که باید سامانۀ انتشار پایان‌نامه‌های دانشجویی توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری راه‌اندازی شود تا امکان دستیابی همگان فراهم شود، و از سوی دیگر نیز باید با تقلب علمی، دزدی علمی و کپی برداری از راه درست برخورد شود، موارد آن علنی گردد و فرد خاطی به دادگاه معرفی شود.